Zespół rozproszenia barwnika został poznany pod koniec XIX w. Charakteryzuje się uwalnianiem ziaren pigmentu z nabłonka barwnikowego tęczówki, w wyniku mechanicznego pocierania wklęsłej nasady tęczówki o więzadełka soczewki Zinna. Dochodzi do niego w trakcie naprzemiennego zwężania i rozszerzania źrenicy, a także w przebiegu nasilonego wysiłku fizycznego, uprawiania sportów siłowych oraz przy częstym mruganiu i długotrwałym przebywaniu w półmroku.

Uwolnione do cieczy wodnistej ziarenka barwnika, osadzają się na różnych strukturach oka, m.in. rogówce, tęczówce, tylnej powierzchni soczewki oraz w kącie przesączania. Obecność barwnika w kącie przesączania może prowadzić do utrudnionego odpływu cieczy wodnistej, a tym samym do podwyższenia ciśnienia wewnątrzgałkowego i rozwoju jaskry barwnikowej.

Z wiekiem, w procesie fizjologicznego starzenia się, soczewka powiększa swoje wymiary i powoduje oddalenie więzadełek Zinna od tylnej powierzchni tęczówki. Zmniejsza się uwalnianie barwnika i blokowanie kąta przesączania. Ryzyko wahań ciśnienia wewnątrzgałkowego stopniowo maleje do wartości prawidłowych. Maleje tym samym ryzyko rozwoju jaskry.

ZRB jest schorzeniem obuocznym. Występuje częściej u młodych mężczyzn, między 20. a 40. r.ż., rasy białej, z krótkowzrocznością.

Szczególną postacią ZRB jest wtórny ZRB. Występuje on zazwyczaj u pacjentów bez żadnych anatomicznych lub strukturalnych predyspozycji, w każdym wieku, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Choroba jest często jednostronna. Wtórny ZRB ma charakter nabyty i powstaje w wyniku szeregu patologii oka, których wspólnym podłożem jest nadmierne uwalnianie barwnika. Powstaje w wyniku nieprawidłowo wszczepionego implantu soczewki, urazów gałki ocznej, obecności cyst tęczówki, nawracającego zapalenia błony naczyniowej oraz niektórych typów czerniaka błony naczyniowej. Bez względu na przyczynę może prowadzić do rozwoju jaskry barwnikowej.

Diagnostyka ZRB:

• ocena przedniego i tylnego odcinka oka w lampie szczelinowej
• pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego
• ocena grubości rogówki (pachymetria)
• ocena kąta przesączania (gonioskopia)
• ocena tarczy nerwu wzrokowego w badaniach obrazowych (jak przy JPOK)
• ocena obwodu siatkówki

ZRB nie wymaga leczenia, wymaga natomiast obserwacji i ciągłego monitorowania pod kątem podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego i uszkodzenia nerwu wzrokowego , aby w razie potrzeby włączyć odpowiednie leczenie.