Badanie przedniego odcinka oka

Do czego służy badanie przedniego odcinka oka?

Badanie przedniego odcinka oka w lampie szczelinowej zwykle stanowi część kompleksowego badania oka. Odgrywa ogromne znaczenie w diagnostyce chorób przedniego i tylnego odcinka oka, zwłaszcza, gdy objawy kliniczne są jeszcze niewidoczne.

W trakcie badania okulistycznego poszukuje się wszelkich patologii, w ruchomości gałek ocznych, w wyglądzie powiek, rzęs i twardówki. Ocenia się, ponadto:

• spojówki – zadrażnienie, przebarwienie
• rogówkę – gładkość, przejrzystość, stan nabłonka (po zaaplikowaniu fluoresceiny)
• komorę przednią – głębokość, przejrzystość
• tęczówkę – budowę
• źrenicę – szerokość, ruchomość
• soczewkę – ułożenie, przejrzystość

Jakie struktury oka, badane są w trakcie badania przedniego oka?

• powieki: chronią gałkę oczną przed zanieczyszczeniami, obrażeniami, wysychaniem oka
• spojówka: to cienka, jasna błonka, która pokrywa białą część oka, czyli twardówkę i wewnętrzną powierzchnię powiek
• rogówka: to przezroczysta struktura, która pokrywa tęczówkę i źrenicę, chroni oko przed obrażeniami i bierze udział w przepuszczaniu i załamywaniu światła padającego na oko
• tęczówka: to barwna część oka, kontroluje ilość światła wpadającego do oka, poprzez zwężanie i rozszerzanie źrenicy
• komora przednia: rozciąga się pomiędzy rogówką a tęczówką, wypełniona jest płynem, czyli cieczą wodnistą
• źrenica: widziana jest jako czarna kropka w środku oka, to otwór w tęczówce, który decyduje o ilości wpadającego światła do wnętrza oka
• soczewka: znajduje się za tęczówką i skupia światło na siatkówce
• twardówka: to biała, dość twarda część oka, zbudowana z tkanki włóknistej, która pomaga zapewnić ochronę wewnętrznym strukturom oka

Na czym polega badanie w lampie szczelinowej?

Badanie przedniego odcinka oka wykonywane jest w lampie szczelinowej, czyli biomikroskopie, który powiększa badane struktury oka, ułatwiając tym samym dostrzeżenie nieprawidłowości. Używa się do tego celu powiększenia od 10. do 25. razy i różnej intensywności oświetlenia, które jest sprzężone z układem optycznym. Badanie przeprowadza się za pomocą wiązki rozproszonej lub „szczeliny” światła, która może być różnej wysokości i szerokości. Skierowanie „szczeliny” światła pod kątem - podkreśla anatomiczne struktury oka i umożliwia dokładną ich kontrolę. W razie potrzeby można zmienić kąt padania „szczeliny” światła, powiększenie, przesłony lub kolorowe filtry.

Jakie leki stosowane są do badania przedniego odcinka oka?

Krople rozszerzające źrenice

• szczególnie zalecane do oceny stanu soczewki, jej ułożenia i zmętnienia
• działają zazwyczaj od 4. do 6. godzin, u bardziej wrażliwych na krople pacjentów, efekt rozszerzenia może utrzymywać się dłużej, nawet do następnego dnia
• pogorszają widzenie zwłaszcza do bliży
• zwiększają wrażliwość oczu na światło
• u pacjentów z wąskim kątem przesączania mogą prowadzić do powstania silnego bólu oczu, w wyniku ostrego zamknięcia kąta przesączania i wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego
• po zaaplikowaniu kropli nie należy prowadzić samochodu, obsługiwać maszyn, a także nie pracować przy komputerze i z bliska

Krople znieczulające powierzchnię oka

• pomocne w trakcie badania kąta przesączania i pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego
• blokują w sposób odwracalny, powstawanie i przewodzenie bodźców ruchowych, czuciowych i autonomicznych
• pozwalają na bezbolesne wykonanie badania
• działają w zależności od preparatu, od kilkunastu minut do kilkunastu godzin
• wyjątkowo rzadko powodują reakcje uczuleniowe
• po zaaplikowaniu kropli, nie należy dotykać oczu i zakładać soczewek kontaktowych

Żel ochronny

• używany jest do badania kąta przesączania
• ułatwia przesuwanie gonioskopu po oku

Kiedy należy wykonać badanie przedniego odcinka oka?

• ból oka
• czerwone oko
• spadek ostrości wzroku
• objawy tj: łzawienie, światłowstręt, uczucie ciała obcego pod powiekami, swędzenie, pieczenie, dyskomfort
• zmiana tkanek otaczających oka
• obrzęk i repozycja powiek
• zmiany powiekowe
• uszkodzenie nabłonka rogówki
• choroby spojówki, rogówki, tęczówki
• obecność stanu zapalnego lub krwi w komorze przedniej
• zaćma
• nieprawidłowe ułożenie soczewki
• jaskra
• po urazach oka
• po wpadnięciu ciała obcego
• po zabiegach na rogówce, takich jak: przeszczep rogówki, zabieg refrakcyjny
• po operacjach wewnątrzgałkowych, np. zaćmy, jaskry, siatkówki
• po zabiegach laserowych, m.in. irydotomiach, kapsulotomii

Jakie objawy przedniego odcinka oka mogą świadczyć o chorobie?

Zmiany w narządach dodatkowych

• obrzęk tkanek otaczających – niewydolność serca lub nerek
• utrata rzęs – toczeń rumieniowaty układowy, kiła, trąd
• siwienie rzęs – zespół Vogta-Koyanagiego-Harady, zespół Waardenburga
• zapalenie skóry powiek – alergia, opryszczka, półpasiec oczny, liszajec, róża
• obrzęk powiek – zapalenie adenowirusowe, zapalenie gruczołu łzowego, zapalenie woreczka łzowego, alergia, zapalenie tkanek jamy oczodołu, oftalmopatia tarczycowa, guz rzekomy oczodołu, chłoniak, obrzęk śluzowaty, choroba nerek, zastoinowa niewydolność krążenia, zespół żyły czczej górnej, choroba Fabryꞌego
• zaczerwienienie brzegu powiek z pienistą, tłustą wydzieliną – trądzik różowaty
• zmiany guzkowe powiek – hipercholesterolemia, zakażenie wirusem z rodziny Poxviridae, guz
• podwinięcie lub odwinięcie powiek – związane z wiekiem, porażenie nerwu twarzowego, guz
• opadanie powieki – porażenie lub nieprawidłowy przebieg nerwu III, zespół Hornera, guz, ciężka postać alergii, miastenia, wrodzone
• retrakcja powiek – oftalmopatia tarczycowa, nieprawidłowe unerwienie przez nerw III, mocznica, zespół Downa, zespół Duaneꞌa, wrodzone
• wytrzeszcz - nadczynność tarczycy, wysoka krótkowzroczność, zespół Maffucciego, zespół Kasabacha- Merritta, guz, ziarnica Wegenera, guzkowe zapalenie tętnic, sarkoidoza, gruźlica, makroglobulinemia, przetoka szyjno-jamista, zakrzep zatoki jamistej, choroba Pageta czaszki, żylaki oczodołu
• woloocze – wrodzone
• czerwone oko – uraz, jaskra, zapalenie błony naczyniowej, infekcja bakteryjna, wirusowa, grzybicza, chlamydiowa, alergia
• przewlekłe zadrażnienie gałki ocznej – atopowe i łojotokowe zapalenie skóry, trądzik różowaty, nużyca
• wylew podspojówkowy – nieszczelność naczyń spojówkowych w przebiegu m.in. cukrzycy, wzrostu ciśnienia ogólnego krwi, przyjmowania leków rozrzedzających krew, urazu
• zmiany barwnikowe – guzy łagodne i złośliwe, przerzuty
• zmiany brodawkowate - guzy łagodne i złośliwe
• torbiele spojówki - guzy
• zmiany naczyniowe spojówek – cukrzyca, choroba Fabryꞌego, fukozydoza, gangliozydoza uogólniona GM1, wilonarządowa gruczolakowatość wewnątrzwydzielnicza typ IIb, dysproteinemia, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, czerwienica prawdziwa, zespół Louis-Bar, guz
• niebieskie twardówki – wrodzone
• suche oko - reumatoidalne zapalenie stawów, choroby kolagenu, toczeń rumieniowaty układowy, twardzina, zespół Sjögrena, łuszczycowe zapalenie stawów, pierwotna marskość żółciowa, zapalenie tarczycy Hashimoto
• łzawienie – niedrożność dróg łzowych w przebiegu anatomicznych anomalii, zablokowania, infekcji

Zmiany w rogówce

• nieprawidłowy kształt rogówki – stożek rogówki, zespół Downa, zespół Ehlersa-Danlosa, zespól Marfana, zespół Aperta, wypadanie płatka zastawki mitralnej
• nieprawidłowa powierzchnia rogówki – wrodzona, infekcja bakteryjna, wirusowa, grzybicza, tyrozynemia II, choroba Fabryꞌego, choroba Reitera, borelioza, leki, ciało obce
• pierścienie w pobliżu krawędzi rogówki – osady metali ciężkich, choroba Wilsona, szpiczak mnogi, karotenemia
• narastanie tkanki na rogówkę „ skrzydlik”
• białawe zmętnienie rogówki – blizna po zapaleniu, urazie, podwyższone stężenie wapnia i fosforu, dna moczanowa, przewlekła niewydolność nerek, wrodzone
• rozlane zamglenie rogówki – obrzęk rogówki, zapalenie wewnątrzgałkowe, kiła, gruźlica, trąd, ziarniniak weneryczny, borelioza
• bardzo drobne białe, promieniowe linie „naczynia-duchy” – kiła
• kryształki w rogówce – cystynoza, dna moczanowa, gammapatie monoklonalne, niedobór acylotransferazyn lecytynowo-cholesterolowej, choroba tangerska, chrysiasis
• okrągłe przymglenia rogówki „osady” – sarkoidoza, stwardnienie rozsiane, zespół Vogta-Koyanagiego-Harady, toksoplazmoza, borelioza, gruźlica, kiła

Zmiany w komorze przedniej

• mętny płyn w przedniej komorze – zapalenie stawów kręgosłupa, zespół Reitera, łuszczycowe zapalenie stawów, zapalenie wielochrząstkowe, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna, choroba Wippleꞌa, sarkoidoza, choroba Behꞔeta, śródmiąższowe zapalenie nerek, półpasiec, opryszczka, gruźlica, kiła, borelioza, po splenektomii, AIDS, cukrzyca
• krew w komorze przedniej – półpasiec, opryszczka, uraz, guz

Zmiany w źrenicy

• zwężenie źrenicy – wrodzone, zespół Hornera, źrenica Holmesa-Adiego, leki, trąd
• poszerzenie źrenicy – wrodzone, niedotlenienie tęczówki, zespół Urretsa- Zavalii, źrenica Adiego, zespół Parinauda, żelazica oczna, uraz, porażenie nerwu III, przepuklina haku mózgu, leki

Zmiany w tęczówce

• różnobarwność tęczówek – wrodzone, guz łagodny, złośliwy, leki, żelazica, zespół Sturgeꞌa-Webera
• zanik tęczówki – wrodzony, albinizm, zespół Fuchsa, zespół rozproszenia barwnika, ostry atak jaskry, zespół rzekomego złuszczania, półpasiec, opryszczka, trąd, kiła
• zniekształcenie tęczówki – wrodzone, uraz, zapalenie, zespół tęczówkowo-rogówkowo-śródbłonkowy, zespół Pataua, zespół Edwardsa, zespół kociego oka, zespół Pagona, zespół Meckela-Grubera, zespół małoocza Lenza, zespół Rubinsteina-Taybiego, hipoplazja Goltza
• plamki tęczówki - zespół Downa, neurofibromatoza typu I
• brodawki tęczówki – melanocytoza, anomalia Axenfelda-Riegera, anomalia Petersa, neurofibromatoza typu I
• guzki tęczówki – guz łagodny, złośliwy
• zmiany barwnikowe – guzy łagodne i złośliwe, przerzuty
• zmiany brodawkowate - guzy łagodne i złośliwe
• zmiany naczyniowe tęczówki – zakrzep żyły środkowej siatkówki, cukrzyca, zapalenie wewnątrzgałkowe, zator tętnicy środkowej siatkówki, zespół niedokrwienia oka, guzy, odwarstwienie siatkówki, wrodzone, kiła

Zmiany w soczewce

• przemieszczenie soczewki – zespół Marfana, zespół Weilla-Marchesaniego, zespół Ehlersa-Danlosa, zespół Sticlera, zespół Kneista, dyzostoza żuchwowo-twarzowa, homocystynuria, hiperlizynemia, niedobór oksydazy siarczynowej, uraz
• zaćma – wrodzona, choroba Fabryꞌego, mannozydoza, galaktozemia, niedobór galaktokinazy, hipokalcemia, hipoglikemia, zespół Loweꞌa, wrodzona żółtaczka hemolityczna, różyczka, toksopazmoza, ospa wietrzna, zespół Zellwegera, zespół Sjögrena-Larssona, choroba Norriego, zespół Downa, zespół Pataua, zespół Edwardsa, zespół „kociego krzyku”, zespoły czaszkowo-twarzowe, zespół Blocha-Sulzbergera, zespół Cockayneꞌa, wrodzona rybia łuska, z wiekiem, zespół rozproszonego barwnika, zapalenie tęczówki, uraz, leki-chlorpromazyna, amiodaron, złoto, tamoksifen, guz, choroba Wilsona, rtęć, krótkowzroczność zwyrodniająca, cukrzyca, atopowe zapalenie skóry, dystrofia miotoniczna, nerofibromatoza typu II.

Inne

• ból oka – suche oko, guz, jaskra z zamkniętym kątem przesączania, zapalenie oczodołu, zapalenie rogówki, zapalenie wewnątrzgałkowe

Kiedy nie należy wykonywać badania przedniego odcinka oka?

Badanie przedniego odcinka oka jest rutynowym badaniem okulistycznym. Może być przeprowadzone u każdego pacjenta, jednakże w niektórych przypadkach wymaga modyfikacji:

• po świeżym urazie oka, urazie rogówki – nie zaleca się wykonywania pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego tonometrem i oceny kąta przesączania
• w trakcie infekcji spojówek i rogówki – nie wskazany jest pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego przy pomocy tonometru i zakładanie gonioskopu do oceny kąta przesączania
• pacjenci z wąskim kątem przesączania, wymagają przed rozszerzeniem źrenic, zastosowania odpowiedniego przygotowania, tj. podania leku moczopędnego w asyście potasu i rozszerzenia źrenic takim lekiem, którego efekt można odwrócić

Czy badanie przedniego odcinka oka w ciąży jest bezpieczne?

• badanie w lampie szczelinowej jest bezpieczne dla mamy i dziecka
• stosowanie kropli znieczulających powierzchnię oka, rozszerzających źrenicę, a także używanie fluoresceiny, uważa się za dość bezpieczne, tym bardziej, że podawane są one sporadycznie w celach diagnostycznych i nie opisano ich teratogennego działania
• obowiązkowe u pacjentek ze stożkiem rogówki
• zalecane u pacjentek z przewlekłymi i nawracającymi schorzeniami przedniego odcina oka

Czy badanie przedniego odcinka oka jest bolesne?

Badanie przedniego odcinka oka jest badaniem bezbolesnym. Gdy pacjent postępuje zgodnie z poleceniami okulisty, badanie jest bezpieczne i trwa kilka - kilkanaście minut. Jeśli w trakcie badania pacjent zaciska powieki, wykonuje gwałtowne ruchy głową, wtedy badanie przedłuża się, zwiększa się ilości czynności koniecznych do przeprowadzenia pełnego badania i w konsekwencji może pojawić się dyskomfort i pobolewanie oka.