NEUROPROTEKCJA

Neuroprotekcja to każde działanie zapobiegające rozpoczęciu lub opóźnieniu degeneracji neuronów. W jaskrze proces neurodegeneracyjny dotyczy całej drogi wzrokowej, od siatkówki do kory wzrokowej mózgu. W jej przebiegu dochodzi do wybiórczego obumierania komórek zwojowych siatkówki i ich aksonów tworzących nerw wzrokowy oraz przebudowy tkanek i zaburzeń przepływu krwi.

Komórki zwojowe spośród wszystkich neuronów siatkówki wykazują największą podatność na uszkodzenie. Wynika to z ich unikalnej budowy. Aksony komórek zwojowych są niezwykle długie. W początkowym odcinku (od ciała neuronu do blaszki sitowej twardówki) nie są pokryte mielinową osłonką i w związku z tym wymagają dużo większego nakładu energii do przewodzenia impulsów w porównaniu z innymi komórkami. Sieć naczyń dostarczająca tlen i czynniki odżywcze do neuronów siatkówki jest cieńsza niż w innych narządach, co wynika z konieczności przepuszczania światła przez siatkówkę. Krew w naczyniach płynie bardzo szybko i w związku z tym zużycie tlenu przez otaczające tkanki jest bardzo wysokie. Te szczególne uwarunkowania powodują wyjątkową wrażliwość komórek zwojowych na niedotlenienie i inne czynniki uszkadzające (m.in. podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe).

Podstawowym założeniem leczenia jaskry jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. U części jednak pacjentów wyeliminowanie głównego czynnika ryzyka rozwoju jaskry jest niewystarczające i pomimo dobrze kontrolowanego ciśnienia wewnątrzgałkowego może dochodzić do dalszych zmian w nerwie wzrokowym. Wynika to z procesu uwalniania przez uszkodzone komórki zwojowe substancji toksycznych (wolne rodniki, enzymy, jony, neuroprzekaźniki ekscytotoksyczne). To one przyczyniają się  do obumierania kolejnych komórek zwojowych mimo usunięcia pierwotnego czynnika wywołującego uszkodzenie. Proces degeneracyjny na tym etapie nie może być zatrzymany. W konsekwencji prowadzi do poszerzania się obszaru uszkodzenia i martwicy.

W ostatnich latach poszukuje się leków neuroprotekcyjnych mogących uzupełnić tradycyjną terapię jaskry. W tym celu przebadano ponad 500 związków wykazujących działanie potencjalnie ochronne na komórki zwojowe. Związkiem wysoce obiecującym i potencjalnie wykazującym działanie neuroprotekcyjne jest cytycolina.