Półpasiec oczny (HZO) to zakaźna choroba wirusowa. Stanowi ok. 20% wszystkich przypadków półpaśca. Charakteryzuje się bolesną wysypką, zlokalizowaną na obszarach skóry unerwianej przez gałąź oczną nerwu trójdzielnego. Wysypka zwykle nie przekracza linii środkowej twarzy, stąd nazwa choroby „pół-pasiec”. Zakażenie może obejmować oko i jego okolice.

Półpasiec rozwija się w następstwie reaktywacji wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Okazuje się, że po przechorowaniu ospy wietrznej w dzieciństwie, wirus przez lata pozostaje w zwojach nerwu trójdzielnego w stanie uśpienia. A w sprzyjających okolicznościach ulega aktywacji. Intensywnie namnaża się i przemieszcza się wzdłuż nerwów do skóry i oka.

Choć półpasiec może rozwinąć się u każdego, kto przebył ospę wietrzną, to najczęściej dotyczy osób po 50. roku życia. Związane jest to z obniżeniem odporności, do której dochodzi na skutek m.in. wieku, czasu, który minął od zakażenia ospą wietrzną, chorób współistniejących i przyjmowanych leków. Uważa się, że niewydolny układ odpornościowy nie dysponuje mechanizmami, które chronią organizm w dostatecznym stopniu przed wirusem. Dlatego, wirus ulega aktywacji i rozwija się choroba.

Dominującym objawem półpaśca jest jednostronny ból skóry głowy powyżej szpary powiekowej i bocznej powierzchni nosa. Początkowo, ból ma charakter przeczulicy, później jest bardziej dokuczliwy. Może objawiać się pieczeniem, kłuciem, swędzeniem, mrowieniem i drętwieniem. Ustępuje zazwyczaj po kilku tygodniach. Jeśli utrzymuje się dłużej niż 90 dni, określany jest mianem nerwobólu popółpaścowego, który z powodu długotrwałego i często bezskutecznego leczenia, obniża jakość życia i prowadzi do cierpienia.

W fazie aktywnej, na obszarze zaopatrywanym przez nerw trójdzielny pojawiają się zmiany skórne, które stopniowo przekształcają się z plamek w grudki, pęcherzyki, krostki i w końcu strupki. Najbardziej jednak charakterystyczne są pęcherzyki, które w ciągu 3–5 dni tworzą strupki i ustępują po 2–4 tygodniach. Czasami, pozostawiają po sobie przebarwienia i blizny na skórze.

Pojawienie się wysypki może być poprzedzone okresem zwiastunowym, przypominającym zwykłe przeziębienie. W trakcie, którego występuje gorączka, złe samopoczucie i ból głowy. Z czasem może dołączyć się ból oka, łzawienie, światłowstręt, zaczerwienienie, a nawet pogorszenie widzenia.

Objawy okulistyczne występują w około 50% przypadków HZO. Mogą praktycznie dotyczyć każdej części oka i prowadzić do groźnych powikłań. Najczęściej dochodzi do zapalenia spojówek i rogówki (zaburzenie czucia, erozje, owrzodzenia, blizny, perforacje). Czasami, do zapalenia tęczówki, rozwoju jaskry, a także do uszkodzenia powiek i twardówki. Rzadziej HZO jest przyczyną: zapalenia siatkówki, naczyniówki i nerwu wzrokowego. A niekiedy może dawać zaburzenia neurologiczne. Tak duża różnorodność objawów i to, że zmiany mogą pojawić się później niż na skórze, sprawia, że kontrole okulistyczne powinny odbywać się kilkukrotnie, nawet po ustąpieniu wysypki.

Rozpoznanie HZO na ogół nie sprawia większych trudności. Zwykle wystarcza dobrze zebrany wywiad i współistnienie charakterystycznych zmian skórnych z bólem.

Leczenie półpaśca odbywa się pod kontrolą lekarza internisty, dermatologa, a w przypadku półpaśca ocznego – także okulisty. Uważa się, że chory powinien przebywać w domu do czasu zniknięcia zmian skórnych, czyli co najmniej 2-4 tygodnie. W tym czasie, należy jak najszybciej (do 3 dni) wdrożyć leczenie przeciwwirusowe, które zmniejsza nasilenie i czas trwania objawów półpaśca. W celu uśmierzenia bólu i złagodzenia swędzenia stosuje się leki wspomagające.

W przypadku zajęcia oka, podaje się miejscowe preparaty przeciwwirusowe. Czasami, leczenie rozszerza się o steroidy, antybiotyki i leki przeciwjaskrowe, gdy dochodzi do zaostrzenia choroby. W poważnych powikłaniach HZO, wykonuj się zabiegi chirurgiczne, tj.: przeszczep rogówki, witrektomię, operację odwarstwienia siatkówki, operację zaćmy, czy zabieg przeciwjaskrowy. U osób zagrożonych nawrotem choroby, leczenie przeciwwirusowe utrzymuje się nawet przez wiele miesięcy.

Rokowanie HZO w zależności od rozległości zakażenia może być różne. Dlatego, wydaje się, że wzmocnienie odporności poprzez dodatkowe szczepienie ochronne przeciw półpaścowi może przynieść korzyści osobom należącym do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu półpaśca i rozwoju poważnych powikłań, czyli osobom po 50. roku życia oraz młodym dorosłym (≥18 lat) ze zmniejszoną odpornością np. po przeszczepach narządów lub szpiku, zakażonych wirusem HIV, poddawanych leczeniu biologicznemu w przebiegu chorób reumatoidalnych i leczonych onkologicznie.

W tym roku, na polskim rynku pojawiła się szczepionka przeciw półpaścowi. A co najważniejsze, badania kliniczne z USA i UE potwierdzają, że szczepionka zmniejsza ryzyko zachorowania na półpasiec i zmniejsza częstość występowania nerwobólu popółpaścowego.