Podwójne widzenie (diplopia), czyli jednoczesne widzenie dwóch obrazów tego samego przedmiotu. Może występować jednoocznie lub obuocznie. Pojawia się przy patrzeniu w dal, z bliska lub w określonym kierunku. Może być objawem zaburzeń narządu wzroku lub poważnej choroby ogólnej. Dlatego, diplopia stanowi tak niezmiernie złożony problem diagnostyczny, często z pogranicza okulistyki, neurologii, neurochirurgii, chirurgii szczękowo-twarzowej czy interny.

Kluczem do zrozumienia, gdzie znajduje się przyczyna podwójnego widzenia, jest ustalenie, co dzieje się z widzeniem po zamknięciu jednego oka. Okazuje się bowiem, że podwójne widzenie, które pojawia się przy patrzeniu obojgiem oczu i znika przy patrzeniu jednym okiem, jest następstwem zmian zachodzących w mózgu. A, za podwójne widzenie w jednym oku, przy jednocześnie zakrytym drugim oku odpowiedzialne są już zaburzenia okulistyczne.

Najczęstszym rodzajem diplopii jest obuoczne podwójne widzenie. Pojawia się wskutek nieprawidłowego działania mięśni gałkoruchowych, których zadaniem jest utrzymanie gałek ocznych w odpowiedniej pozycji. To właśnie ich skoordynowane działanie pozwala światłu precyzyjnie padać na dołki obu plamek żółtych siatkówki i utrzymywać w nich obraz podczas poruszania się przedmiotu. To dzięki nim obrazy z plamek żółtych przesłane do mózgu, łączą się w całość i umożliwiają pojedyncze widzenie. Dlatego w zezie, gdy mięśnie nie współpracują ze sobą powstają dwa różne obrazy, których mózg nie jest w stanie połączyć i w konsekwencji widzenie staje się podwójne. Do czynników wpływających na pracę mięśni gałkoruchowych należą: porażenie nerwów czaszkowych unerwiających mięśnie gałkoruchowe, uraz czaszkowo-twarzowy oraz zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym i oczodole, a także miastenia gravis, choroba Gravesa-Basedowa, nadczynność tarczycy i cukrzyca.

Z kolei, jednooczną diplopię można podzielić dwa typy zaburzeń: fizjologiczne i patologiczne. W pierwszym przypadku podczas skupiania wzroku na jakimś przedmiocie, zarówno ten przedmiot, jaki i inne przedmioty znajdujące się w jego pobliżu, są widoczne pojedynczo, ponieważ powstają w dołku plamki żółtej. Natomiast, przedmioty leżące przed lub za nim, są podwójne i niewidoczne, ponieważ mózg tłumi obrazy o stosunkowo niskiej ostrości wzroku, czyli takie które leżą poza dołkiem. To naturalne zjawisko występuje u każdego człowieka, ale tylko nieliczni uświadamiają sobie jego istnienie.

W drugim przypadku, znacznie bardziej niebezpiecznym mają miejsce zaburzenia patologiczne. Dochodzi do nich na skutek dyfrakcji światła, metamorfopsji w plamce i poliopii mózgu. Dyfrakcja związana jest z nieprawidłowym przechodzeniem światła przez ośrodki optyczne oka. Światło ugina się na chorobowo zmienionych strukturach oka i ulega rozproszeniu. Dlatego, przy patrzeniu na jeden przedmiot powstają dwa obrazy. Jeden wyraźny, powstający w dołku plamki żółtej i drugi niewyraźny poza nim. Do dyfrakcji prowadzą choroby rogówki (stożek, blizny, erozja, laserowa korekcja wady refrakcji, suchość), soczewki (zaćma, przemieszczenie sztucznej soczewki), tęczówki (nieprawidłowości budowy, irydektomia, irydodializa), ciała szklistego (zagęszczenia), a także zaburzenia refrakcji (astygmatyzm, źle dobrane szkła korekcyjne lub soczewki kontaktowe).

Kolejnym rodzajem zaburzeń są metamorfopsje, które także polegają na zniekształcaniu obrazu. Dochodzi do niech, gdy światło po przejściu przez ośrodki optyczne oka, ulega odkształceniu w plamce żółtej. Przyczyną tego stanu są choroby plamki żółtej, tj. obrzęk, odwarstwienie lub błona nasiatkówkowa. Ostatnim rodzajem jednoocznej diplopii jest poliopia mózgowa, która cechuje się obecnością wielu osobnych obrazów o jednakowej wyrazistości. Prowadzi do niej obustronne uszkodzenie kory potylicznej mózgu lub drogi wzrokowej.

Wybór diagnostyki zależy od lokalizacji podwójnego widzenia. W przypadku diplopii jednoocznej najczęściej wystarcza przeprowadzenie pełnego badania okulistycznego. Natomiast w diplopii obuocznej, gdy proces chorobowy jest bardziej skomplikowany, należy wykonać szereg badań, w tym także badań obrazowych tj. rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa.

W zależności od przyczyny choroby, do leczenia wykorzystuje się indywidualnie dobrane metody chirurgiczne lub farmakologiczne. Czasami poprawę przynosi noszenie okularów pryzmatycznych, które przesuwają obraz z niewłaściwego miejsca siatkówki na dołek plamki żółtej. A innym razem wykonywanie ćwiczeń poprawiających fiksację chorego oka na obserwowany przedmiot.

Warto jednak pamiętać, że jeśli diplopia trwa zbyt długo lub dołączają się do niej objawy tj. ból i zawroty głowy, osłabienie, niewyraźna mowa lub dezorientacja, to należy jak najszybciej zgłosić się do specjalisty, ponieważ mogą to być objawy tętniaka mózgu lub udaru.