Badanie ostrości wzroku
Co to jest ostrość wzroku?
„Ostrość wzroku” jest trudna do zdefiniowania. Z jednej strony oznacza „zdolność widzenia”, „zmysł widzenia”, czy „zasięg widzenia”. Z drugiej zaś strony wchodzi w skład szerszego pojęcia, jakim jest „widzenie”, które oprócz ostrości wzroku zawiera wiele innych zjawisk tj. widzenie kolorów, czułość kontrastu, percepcję głębi, czy możliwość śledzenia poruszających się obiektów. Z tego wynika, że „normalna” ostrość wzroku w żadnym wypadku nie oznacza prawidłowego widzenia. Powodem, dla którego badanie ostrości wzroku jest szeroko stosowane, jest to, że można je łatwo wykonać. Badanie pozwala dostrzec zmniejszenie ostrości wzroku (z zastosowaniem najlepszej korekcji) i ocenić jej wpływ na wykonywanie codziennych czynności.
Warto pamiętać, że chociaż badanie ostrości wzroku jest bardzo przydatne do oceny centralnej ostrości wzroku, to nie ujawnia schorzeń obejmujących obwodowe widzenie, takich jak choroby siatkówki, czy też jaskra. Pacjenci z zaawansowaną jaskrą lub odwarstwieniem siatkówki mogą mieć „normalną” ostrość wzroku. Jednakże spadek ostrości wzroku, jest zawsze powodem do niepokoju i wymaga pilnej konsultacji okulistycznej.
Do czego służy badanie ostrości wzroku?
Badanie ostrości wzroku wchodzi w skład kompleksowego badania oczu. Służy do oceny zdolności rozdzielczej siatkówki, czyli zdolności spostrzegania dwóch punktów położonych w bezpośredniej bliskości, jako punktów oddzielnych. Mierzy także zdolność oka do rozróżniania kształtów, szczegółów obiektów w danej odległości oraz pomaga w określaniu stopnia utraty wzroku.
Klasycznym przykładem tablicy do sprawdzania ostrości wzroku, jest tablica Snellena opracowana przez holenderskiego lekarza okulistę Hermanna Snellena. Zawiera ciąg optotypów, w jedenastu poziomo ułożonych rzędach, o stopniowo zmniejszającej się z góry do dołu wielkości optotypów. Górna linia ma jeden duży optotyp, kolejne rzędy zawierają coraz większą ich ilość. Przy czym, optotyp jest znormalizowanym znakiem służącym do pokazywania obiektu, którego ostrość wzroku jest mierzona. Może być literą, cyfrą, a dla dzieci i osób nieumiejących czytać, kształtem lub obrazkiem.
Od czego zależy ostrość wzroku?
Ostrość wzroku zależy od zdolności skupiania światła na siatkówce przez ośrodki optyczne, takie jak: rogówka, soczewka. Zależy także od wrażliwości siatkówki i drogi wzrokowej oraz zdolności mózgu do przetwarzania i interpretowania uzyskanych informacji.
Jakie przyczyny mogą prowadzić do niskiej ostrości wzroku?
- zaburzenia refrakcji - polegają na nieprawidłowym załamywaniu światła w gałce ocznej i występują w krótkowzroczności, nadwzroczności i astygmatyzmie
- aberracje wyższego rzędu - spowodowane są małymi nieregularnościami w kształcie przedniej powierzchni oka
- schorzenia rogówki (stożek, blizna)
- choroby soczewki (zaćma)
- choroby siatkówki (odwarstwienie siatkówki, zwyrodnienie plamki żółtej)
- niedowidzenie, gdy widzenie nie rozwinęło się prawidłowo we wczesnym dzieciństwie
- zburzenia drogi wzrokowej (guz, stwardnienie rozsiane)
- uszkodzenie kory wzrokowej (guz, uraz)
Na czym polega badanie ostrości wzroku?
Badanie ostrości wzroku jest testem subiektywnym, co oznacza, że jeśli pacjent nie chce lub nie jest w stanie współpracować np. z powodu nieznajomości liter, uszkodzenia mózgu, badanie będzie niemiarodajne i nie odzwierciedli najlepszej ostrości wzroku badanego.
Badanie przeprowadza się przy pomocy tablicy Snellena, dla każdego oka osobno, do dali i bliży, bez korekcji i z najlepszą korekcją.
Tablica Snellena znajduje się w odległości indywidualnie dobranej dla danego sprzętu, ale zawsze odpowiadającej odległości 5 metrów (w Polsce). Pacjent zasłania jedno oko i odczytuje na głos optotypy, z góry na dół, aż do momentu gdy nie będzie mógł ich dokładnie rozróżnić. Po sprawdzeniu widzenia bez korekcji okularowej, zakłada się próbne ramki okularowe i umieszcza się w nich szkła korekcyjne o zmiennej mocy, w zależności od wady wzroku badanego (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm), aż do momentu uzyskania najlepszej możliwej ostrości wzroku.
Jak zinterpretować wynik badania ostrości wzroku?
Ostrość wzroku przedstawiana jest przy pomocy ułamka, np.: 5/5, 5/12, 1/50.
Górna cyfra odnosi się do odległości z której badany rozpoznaje optotyp danej wielkości. Dolna cyfra wskazuje odległość, z której optotyp powinien zostać rozpoznany.
Jeśli badany prawidłowo rozpoznaje optotypy z najniższego rzędu, to jego ostrość wzroku wynosi 5/5. Oznacza to, że badany widzi szczegóły z odległości 5 metrów, w taki sam sposób, jak osoba z „normalnym” wzrokiem widziałaby je z 5 metrów.
Jeśli ostrość wzroku wynosi np. 5/50, oznacza to, że badany widzi jedynie największy optotyp, który prawidłowo widzące oko widziałoby z odległości 50 metrów.
Gdy ostrość wzroku jest mniejsza niż największy optotyp tablicy Snellena, zmniejsza się odległość odczytu, metr po metrze, aż do momentu, gdy badany może go odczytać. Wówczas odnotowuje się rozmiar litery i odległość testu, z której pacjent rozpoznał optotyp. Ostrość wzroku 1/50 oznacza, że badany widzi szczegóły z odległości 1 metra, w taki sam sposób, jak osoba z „normalnym” wzrokiem widziałaby je z odległości 50 metrów.
Jeśli pacjent nie rozpoznaje żadnego optotypu z tablicy Snellena, ostrość wzroku sprawdza się poprzez:
- umiejętność liczenia palców przed okiem (lppo)– wynik może różnić się w zależności od wielkości palców ręki badającego
- możliwość rozróżniania ruchu ręki przed okiem (rrpo), w pionie i poziomie – badanie wykonuje się, gdy pacjent nie widzi palców przed okiem
- zdolność spostrzegania światła (pś) – bada się, gdy pacjent nie widzi ruchu ręki przed okiem, badanie przeprowadza się przy pomocy światła (latarki lub wziernika), które kieruje się na źrenicę badanego i prosi go, aby wskazał źródło światła lub opisał kierunek, z którego światło pochodzi (z góry, dołu, od nosa, skroni)
- brak poczucia światła (bpś) świadczy o ślepocie
Na czym polega badanie ostrości wzroku do bliży?
Badanie ostrości wzroku do bliży stanowi uzupełnienie badania ostrości wzroku do dali. Służy do oceny widzenia z odległości potrzebnej do czytania, czyli około 30 centymetrów. Badanie przeprowadza się analogicznie, jak do dali, z tą jednak różnicą, że używa się małej ręcznej karty Jaegera trzymanej przez pacjenta w rękach. Karta Jaegera składa się z krótkich bloków tekstu w różnych rozmiarach, od najmniejszego do największego rozmiaru lub pojedynczych optotypów, np. liter. cyfr, czy tzw. haków przypominających wyglądem literę E zwróconą w różnych kierunkach. Wynik badania zapisuje się w postaci ułamka np. 0,5/30cm, 6,0/30cm. Górna liczba świadczy o wartości najmniejszego poprawnie odczytywanego tekstu, dolna liczba o odległości, z jakiej badany odczytuje optotypy (30 cm). Ostrość wzroku do bliży 0,5/30cm, w skrócie 0,5 świadczy o „normalnej” ostrości wzroku do bliży, a każdy inny wynik jest podejrzany.
Na czym polega badanie pośredniej ostrość wzroku?
Pośrednia ostrość wzroku jest miarą tego, jak dobrze widziany jest określony tekst w odległości innej niż do czytania, np. „wyciągniętej ręki”. Chociaż nie jest to typowy pomiar, który przeprowadza się w ramach badania okulistycznego, to staje się coraz ważniejszy, ponieważ odległość na „wyciągnięcie ręki” jest odległością, na której ustawia się większość komputerów.
Czy można zobaczyć lepiej niż 5/5?
Tak, możliwe jest uzyskanie ostrzejszego widzenia niż 5/5. W rzeczywistości większość ludzi młodych, o zdrowych oczach jest w stanie zidentyfikować nawet mniejsze litery na tablicach Snellena.
Kiedy należy wykonać badanie ostrości wzroku?
- pogorszenie ostrości wzroku, zwłaszcza nagłe
- w trakcie monitorowania postępu choroby oczu, np. jaskry, chorób siatkówki, cukrzycy
- po zabiegach wewnątrzgałkowych
- po zabiegach laserowych
- zdrowi dorośli w wieku poniżej 60 roku życia co dwa lata
- dzieci co roku, począwszy od 3. roku życia
- u pacjentów z wadą wzroku co 1-2 lata
Czy w ciąży badanie ostrości wzroku jest bezpieczne?
Badanie jest bezpieczne dla mamy i dziecka.
Czy badanie ostrości wzroku jest bolesne?
Badanie ostrości wzroku jest badaniem bezbolesnym, nieinwazyjnym.