JASKRA JAKO POSTĘPUJĄCY ZANIK NERWU WZROKOWEGO

Jaskra to grupa chorób, których wspólną cechą jest postępujący zanik nerwu wzrokowego.

Nerw wzrokowy przekazuje zarejestrowany i wstępnie przetworzony przez siatkówkę obraz  do mózgu. Widzenie jest procesem elektrochemicznym. Polega na rozkładaniu pod wpływem światła barwników wzrokowych zawartych w czopkach i pręcikach siatkówki, które z kolei w ciemności ponownie regenerują się. Powstały w ten sposób bodziec świetlny przekształca się w bodziec elektryczny, który włóknami nerwowymi siatkówki przechodzi do kory wzrokowej w mózgu. W mózgu odpowiednie ośrodki rejestrują, ponownie przetwarzają i interpretują uzyskane informacje. Lewa połowa kory wzrokowej zajmuje się przetwarzaniem bodźców z lewej strony siatkówki obojga oczu (odpowiedzialnych za odbiór informacji z prawej strony pola widzenia), natomiast prawa połowa kory wzrokowej odwrotnie, odpowiada za prawą stronę siatkówek i lewą stronę pola widzenia.  Dzięki procesowi widzenia uzyskuje się około 83% informacji docierających z otoczenia.

Zanik nerwu wzrokowego i włókien nerwowych siatkówki w jaskrze powoduje utratę fragmentu widzianego obrazu i przyczynia się do tworzenia się ubytków w polu widzenia, tzw. mroczków jaskrowych. Jeśli obumieranie włókien nerwowych siatkówki stale postępuje, to prowadzi to do stopniowego, nieodwracalnego poszerzania się ubytków w polu widzenia i utraty widzenia.

W jaskrze jako pierwsze ulegają uszkodzeniu włókna położone w promieniu 30º od centrum dna oka. Centrum zajmuje plamka. Pośrodku której znajduje się dołeczek, czyli miejsce o największym zagęszczeniu czopków. Każdy z czopków ma własne włókno nerwowe, które przekazuje obraz do mózgu. Tak duża liczba włókien nerwowych powoduje, że ich stopniowy zanik w jaskrze jest długo nieuświadamiany przez chorego w życiu codziennym. Chorzy przez wiele lat są nieświadomi istnienia choroby. Stopniowo powiększające się mroczki jaskrowe na obwodzie pola widzenia, tak charakterystyczne dla jaskry, przy patrzeniu obojgiem oczu są długo niezauważalne, ponieważ pola widzenia obojga oczu nakładają się na siebie i uzupełniają swoje ubytki. Dopiero w końcowym stadium choroby pole widzenia zawęża się w taki sposób, jakby chory patrzył  „przez dziurkę od klucza”. Mówi się wtedy o widzeniu lunetowym. Gdy zanika także i to widzenie, czyli widzenie centralne, oko staje się praktycznie ślepe. Postrzega wówczas jedynie ruch i światło padające od strony skroniowej. Jeśli choroba trwa długo lub jest niewłaściwie leczona, to z czasem może prowadzić do ślepoty, czyli braku poczucia światła.

Najczęstszym czynnikiem powodującym zanik nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych siatkówki jest zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe dla określonego oka. „Zbyt wysokie ciśnienie” wynika z faktu różnej wrażliwości oka na ciśnienie wewnątrzgałkowe. Istnieją oczy w których nawet ciśnienie powyżej 30mmHg nie uszkadza nerwu wzrokowego i  bywają oczy z prawidłowym ciśnieniem, u których obserwuje się zaniki w nerwie wzrokowym.

Prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe jest konieczne do właściwego uzyskania napięcia w oku.  Powstaje w wyniku nieprzerwanego wytwarzania i odpływu cieczy wodnistej. Gdy ciecz wodnista jest produkowana z taką samą prędkością z jaką odpływa, wówczas osiąga statystycznie prawidłową wartość, która wynosi od 10 do 21 mm Hg. Zaburzona zatem równowaga pomiędzy wytwarzaniem a odpływem cieczy wodnistej z oka do krwiobiegu, skutkuje podwyższeniem ciśnienia wewnątrzgałkowego.

W jaskrze zazwyczaj dochodzi do zahamowania odpływu cieczy wodnistej na poziomie kąta przesączania, znajdującego się pomiędzy rogówką a tęczówką. To tu mieści się beleczkowanie – rodzaj „sitka” z mikroskopijnymi porami, przez które ciecz wodnista odpływa do układu żylnego. Gdy beleczkowanie jest zatkane lub nie ma do niego dostępu z powodu zamknięcia kąta lub obecności zrostów, wówczas ciśnienie podnosi się. Z wielu badań klinicznych prowadzonych na świecie wynika, że poziom bezpiecznego ciśnienia w oczach z jaskrą powinien być niższy niż w oczach zdrowych. Dlatego obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego w jaskrze powinno być tym większe, im bardziej zaawansowane jest uszkodzenie nerwu wzrokowego.